Coraz więcej praw konsumenta – Dyrektywa Omnibus

w dniu 1 stycznia 2023 r.  weszły w życie przepisy wprowadzające do polskiego prawa regulacje unijnej tzw. dyrektywy Omnibus.

Przepisy te wraz z dyrektywą towarową i dyrektywą cyfrową mają wzmocnić pozycję konsumenta w relacjach handlowych z przedsiębiorcą oferującym sprzedaż towarów i usług, w tym również treści i usług cyfrowych.

Przepisy dyrektywy Omnibus zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego poprzez zmianę ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Co to jest dyrektywa Omnibus i od kiedy obowiązuje?

W dniu 1 stycznia 2023 r. do polskiego porządku prawnego została implementowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83, tzw. dyrektywa Omnibus.

Celem dyrektywy Omnibus jest ujednolicenie i wzmocnienie ochrony konsumentów w relacjach z przedsiębiorcami zajmującymi się sprzedażą i dostarczaniem towarów i usług. Jej wprowadzenie ma poprawić świadomość informacyjną konsumentów kupujących towary i usługi cyfrowe w sieci. Dodatkowo dzięki dyrektywie Omnibus handel ma być bardziej transparentny i bezpieczny.

Jakie zmiany wprowadza dyrektywa Omnibus?

Zmiany wynikające z wprowadzenia dyrektywy Omnibus nakładają na sprzedawcę obowiązek informowania klienta m.in. o:

1. najniższej cenie towaru lub usługi w ciągu ostatnich 30 dni przed ogłoszeniem promocji;

• filtrze jaki jest stosowany przy wyświetlaniu wyników wyszukiwania produktów, np. czy jest to od najniższej z cen do najwyższej, czy alfabetycznie, czy od najniżej ocenianych do najwyżej ocenianych;

• ofertach sponsorowanych;

• indywidualnym dostosowaniu ceny do danego klienta/grupy klientów w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji; 

• sposobie umieszczania i weryfikacji opinii o towarach i usługach wystawianych na stronie internetowej przedsiębiorcy.

Informowanie o najniższej cenie towaru lub usługi:

W każdym ogłoszeniu o obniżce ceny istnieje obowiązek informowania o najniższej cenie produktu w ciągu ostatnich 30 dni. Może to być dodatkowa linijka tekstu obok ceny promocyjnej lub specjalnie wdrożony moduł.

Informacje o obniżce ceny powinny być przedstawione w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen przez konsumenta. Przepisy dyrektywy Omnibus dotyczą sprzedaży stacjonarnej, internetowej i reklamy, także w telewizji czy radiu.

Oświadczenia sprzedawcy mogą przybrać różną formę, np.:

1. obniżka ceny może zostać ogłoszona w ujęciu procentowym (np. „20% taniej”),
2. w postaci konkretnej kwoty (np. „10 zł taniej”),
3. poprzez podanie nowej (niższej) ceny wraz z podaniem poprzednio stosowanej (wyższej) ceny (np. „teraz 50 zł, było 100 zł” lub „50 zł/100 zł”),
4. za pomocą innej techniki promocyjnej (np. „dzisiaj taniej o kwotę VAT”, „dzisiaj promocja z okazji Black Friday”),
5. przedstawianie aktualnej ceny jako ceny „wyjściowej” lub podobnej i podanie wyższej ceny jako nadchodzącej ceny normalnej. 

Nowe obowiązki w zakresie informowania o cenach towarów i usług wprowadzone dyrektywą Omnibus dotyczą:

• ogłoszeń o obniżkach cen zarówno wtedy, gdy dotyczą one konkretnego towaru lub konkretnych towarów w ofercie sprzedawcy, jak i wtedy, gdy sprzedawca dokonuje ogólnego ogłoszenia o obniżce cen.

Przykładem pierwszej sytuacji będzie sformułowanie „lodówka marki RTV dziś 20% taniej”, zaś drugiej – ogłoszenia typu „10% zniżki na wszystko dzisiaj” czy „10% zniżki na wszystkie dekoracje świąteczne w tym tygodniu”.

• stosuje się je niezależnie od tego, czy ogłoszenie o obniżce ceny wskazuje na mierzalną obniżkę ceny (jak w przypadku powyższego przykładu ze lodówką, gdzie wiadomo, że obniżka wynosi 20%), czy też mamy do czynienia z niemierzalnymi ogłoszeniami o obniżce cen typu „wyprzedaż”, „oferta specjalna” czy „promocja z okazji Black Friday” (w przypadku których wiadomo, że występuje obniżka cenowa, ale nie wiadomo, o ile). 

Jeżeli promocją został objęty nowy produkt, który był dostępny krócej niż 30 dni wówczas należy podać najniższą cenę obowiązującą w okresie od kiedy produkt był dostępny.

Kiedy nie stosujemy przepisów dotyczących informowania o promocji wprowadzonych dyrektywą Omnibus?

1. Do takich zmian cen, które w ogóle nie są ogłaszane, jak to ma miejsce w przypadku standardowych zmian cenników czy katalogów cenowych.

1. Do ogólnych oświadczeń marketingowych, takich jak „najlepsze/najniższe ceny”, które promują ofertę sprzedawcy poprzez porównanie jej z ofertami innych sprzedawców bez odwoływania się do obniżki cen lub stwarzania wrażenia, że została ona zastosowana.

1. Do programów lojalnościowych dla klientów sprzedawcy, takich jak karty rabatowe lub kupony, które uprawniają konsumenta do zniżki cenowej na wszystkie produkty sprzedawcy lub na określony asortyment produktów w dłuższych nieprzerwanych okresach (np. 6 miesięcy, 1 rok) lub które umożliwiają gromadzenie punktów do wykorzystania podczas przyszłych zakupów.

Takie same zasady stosuje się do faktycznych spersonalizowanych obniżek cen, które nie mają charakteru „ogłoszenia” o obniżce ceny. Przykładem takich obniżek cen są obniżki wynikające z wcześniejszych zakupów dokonanych przez konsumenta u danego sprzedawcy, np. gdy konsument otrzymuje przy zakupie kupon „20% taniej”, ważny podczas kolejnych zakupów dokonanych do końca danego miesiąca. Inne przykłady faktycznych spersonalizowanych obniżek cen, które nie są objęte zakresem art. 6a dyrektywy Omnibus, to obniżki przyznawane danemu konsumentowi przy szczególnych okazjach, takich jak przystąpienie do programu lojalnościowego, urodziny konsumenta, a także obniżki stosowane w momencie zakupu, które nie zostały „ogłoszone” z wyprzedzeniem. Jak zastrzega Komisja Europejska, programy lojalnościowe i spersonalizowane oferty, podobnie jak ogólne oświadczenia marketingowe i oferty warunkowe, podlegają nadal ocenie na podstawie dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych.

Uwaga!

Nie każdy kod promocyjny wydany przez sprzedawcę spowoduje, że sprzedawca ten może zwolnić się z obowiązków wprowadzonych przez art. 6a dyrektywy Omnibus. Jak wyjaśnia KE, przepis ten będzie miał bowiem nadal zastosowanie w przypadku tzw. rzekomej personalizacji, mianowicie jeśli okaże się, że obniżka, pomimo tego że jest przedstawiana jako spersonalizowana, w rzeczywistości oferowana jest ogółowi konsumentów.

Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy sprzedawca udostępnia kupony lub kody rabatowe potencjalnie wszystkim lub większości konsumentów odwiedzających jego sklep, czy to stacjonarny czy internetowy, w określonych okresach (np. sprzedawca umieszcza na stronie www ogólnodostępną informację typu „dzisiaj 20% taniej przy użyciu kodu XYZ” lub „w ten weekend 20% zniżki na wszystko tylko dla uczestników programu lojalnościowego”). W takich przypadkach przedsiębiorca musi spełnić wymogi określone w art. 6a dyrektywy Omnibus, tj. zapewnić, aby wcześniejsza cena wszystkich towarów objętych obniżką ceny była najniższą publicznie dostępną ceną w ciągu ostatnich 30 dni.

Brak dostosowania do nowych przepisów może słono kosztować

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 6 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, na przedsiębiorcę, który nie będzie wykonywał obowiązków w zakresie informowania o obniżkach cen towarów i usług, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej będzie mógł nałożyć karę pieniężną do 20 000 zł.

Z kolei jeśli przedsiębiorca nie wykona nowych obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną do 40 000 zł.

Brak dostosowania do nowych przepisów może zatem słono kosztować sprzedawców.

Weryfikacja opinii umieszczanych na stronach internetowych

Powszechnie stosowaną praktyką w świece e-commerce jest publikowanie przez sprzedających opinii o oferowanych przez siebie produktach czy świadczonych usługach. Nie jest tajemnicą, że na tym polu dochodzi do wielu nadużyć ze strony nieuczciwych sprzedawców. Dlatego też, idąca za dyrektywą Omnibus zmiana ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, reguluje kwestie publikowania opinii.

Na gruncie nowych przepisów, jeżeli sklep internetowy umożliwia pozostawienie opinii, należy wprowadzić procedury weryfikujące, czy osoba zostawiająca ocenę rzeczywiście zakupiła zaopiniowany produkt. Jeśli przedsiębiorca nie jest w stanie zweryfikować, czy opinie faktycznie pochodzą od kupujących, nie może wskazywać, że opinie zostały przez niego zweryfikowane. Informacja o tym, czy opinie podlegają weryfikacji powinna być widoczna dla osób czytających opinię zaraz po jej wyświetleniu. Umieszczenie takiej informacji wyłącznie w regulaminie sklepu może zostać uznane przez organ za niewystarczające. Kluczowa jest zatem przejrzystość zapisów w tym zakresie.

Aktualizacja obowiązków informacyjnych

Dyrektywa Omnibus wprowadza także pewne zmiany w zakresie obowiązków informacyjnych przedsiębiorcy względem konsumentów, które to przepisy zostały zaimplementowane do ustawy o prawach konsumenta.

Przede wszystkim, najpóźniej w chwili złożenia zamówienia klient powinien mieć możliwość zapoznania się ze wszystkimi danymi kontaktowymi sklepu: adresem, adresem poczty elektronicznej, numerem telefonu, przy czym aktualnie podawanie numeru telefonu jest obowiązkowe i musi być to numer telefonu pod którym konsument będzie miał faktyczną możliwość skontaktowania się ze sprzedawcą.

Jeżeli przedsiębiorca nie wypełni obowiązków informacyjnych jakie zostały na niego nałożone zaimplementowaną dyrektywą Omnibus, może narazić się na uznanie takich praktyk za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. W takim przypadku UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Dyrektywa Omnibus a internetowa platforma handlowa

Dyrektywa Omnibus wprowadziła do ustawy o prawach konsumenta definicję internetowej platformy handlowej oraz dostawcy internetowej platformy handlowej.

Internetowa platforma handlowa umożliwia przedsiębiorcom lub sprzedawcom indywidualnym sprzedaż ich produktów, a w tym możliwość zawierania online umowy dotyczącej sprzedaży. Internetowa platforma handlowa jest niczym innym jak platformą marketplace.

Na dostawcę internetowej platformy handlowej zostały nałożone dodatkowe obowiązki informacyjne polegające na: konieczności poinformowania konsumenta, w sposób jasny i zrozumiały o głównych parametrach decydujących o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi oraz o tym, czy osoba trzecia oferująca swoje towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą. Dzięki powyższym regulacjom konsument będzie w stanie ocenić czy w stosunkach z takim przedsiębiorcą będzie posiadał uprawnienia wynikające z ustawy o prawach konsumenta.

Podsumowanie

Szereg obowiązków, jakie ustawodawca nałożył na przedsiębiorców w związku z implementacją dyrektywy Omnibus może wydawać się przedsiębiorcom dużą uciążliwością. Nie należy jednak tracić z pola widzenia przyczyn, dla których takie rozwiązania zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego.

Nowe przepisy mają zapobiegać nieuczciwej konkurencji i psuciu rynku. Niezależnie od tego, jak uciążliwe mogą wydawać się wprowadzone uregulowania, wszyscy przedsiębiorcy mają obowiązek dostosowania obowiązujących procedur. Jedynie takie działanie uchroni przed ukaraniem przez organy powołane do przeprowadzania kontroli.

Jeżeli potrzebujesz wsparcia w dostosowaniu umów zawieranych z konsumentami i regulaminów sklepu do dyrektywy Omnibus, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.