Ustawa o ochronie sygnalistów to nowa regulacja prawna, której celem jest ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa w miejscu pracy lub w ramach organizacji. Jej wdrożenie ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i anonimowości sygnalistom, a także nałożenie na pracodawców odpowiednich obowiązków w zakresie przyjmowania i rozpatrywania zgłoszeń. W artykule przedstawimy kluczowe informacje na temat ustawy, jej znaczenie oraz obowiązki, jakie nakłada na pracodawców.
Od kiedy zaczną obowiązywać przepisy o ochronie sygnalistów?
Ustawa o ochronie sygnalistów wejdzie w życie 25 września 2024 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłoszeń zewnętrznych, które zaczną obowiązywać 25 grudnia 2024 r.
Przepisy te mają na celu zapewnienie spójności w sposobie traktowania zgłoszeń zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, przez odpowiednie organy, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich oraz inne organy publiczne.
Kim jest sygnalista?
Sygnalista to osoba, która zgłasza naruszenia prawa w miejscu pracy lub w ramach organizacji, mając uzasadnione podstawy do przypuszczeń, że informacje te są prawdziwe. Działanie sygnalisty ma na celu ochronę interesu publicznego, a naruszenia, które może zgłaszać, obejmują m.in. korupcję, ochronę środowiska, ochronę konsumentów, bezpieczeństwo produktów, zdrowie oraz dobrostan zwierząt. Sygnalistami mogą być pracownicy, wspólnicy, członkowie organów, praktykanci oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Aby uzyskać status sygnalisty, konieczne jest dokonanie zgłoszenia za pomocą odpowiedniego kanału, czy to wewnętrznego, czy zewnętrznego, lub zgodnie z zasadami ujawnienia publicznego.
Prawa sygnalisty
- Ochrona przed odwetem
Najważniejszym prawem w ustawie jest ochrona sygnalistów przed odwetem ze strony pracodawcy. Pracodawcy nie mogą podejmować działań odwetowych, takich jak odmowa nawiązania stosunku pracy, zwolnienie, obniżenie wynagrodzenia, mobbing, pominięcie w awansowaniu czy inne formy dyskryminacji. Pracodawca musi udowodnić, że podjęte działania nie są związane z odwetem. W przypadku doświadczania działań odwetowych, sygnalista ma prawo wystąpić o odszkodowanie, które nie będzie niższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie.
- Tajemnica tożsamości
Ustawa wprowadza zakaz ujawniania tożsamości sygnalisty bez jego zgody. Ma to na celu ochronę prywatności i bezpieczeństwa osób zgłaszających naruszenia. Anonimowość sygnalistów jest kluczowym elementem, który ma zapobiec ich ewentualnemu zastraszaniu lub dyskryminacji.
- Ochrona przed odpowiedzialnością
Sygnalista nie może być pociągnięty do odpowiedzialności związanej ze zgłoszeniem, o ile miał uzasadnione podstawy sądzić, że takie działanie jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa. W przypadku zgłoszenia nieprawdziwych informacji świadomie, sygnalista może jednak ponieść odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych.
Kto musi wdrożyć ustawę o ochronie sygnalistów?
Ustawa o ochronie sygnalistów dotyczy wszystkich pracodawców w szerokim znaczeniu tego słowa. Oznacza to, że każdy podmiot zatrudniający pracowników jest zobowiązany do przestrzegania przepisów ustawy i zapewnienia odpowiednich procedur zgłaszania naruszeń prawa.
Dodatkowe obowiązki dla podmiotów zatrudniających co najmniej 50 pracowników
Dla pracodawców zatrudniających co najmniej 50 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty, w tym osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne) oraz jednostek publicznych, z wyjątkiem organów gmin i powiatów liczących do 10 000 mieszkańców, ustawa wprowadza dodatkowe obowiązki. Pracodawcy ci są zobowiązani do:
- Ustalenia wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa oraz działań następczych.
Pracodawca musi opracować i wdrożyć wewnętrzne regulacje umożliwiające pracownikom dokonywanie zgłoszeń naruszeń prawa. Procedura ta powinna być jasna, przejrzysta i dostępna dla wszystkich pracowników.
- Informowania osoby ubiegającej się o pracę/funkcję o procedurze zgłoszeń wewnętrznych podczas rekrutacji.
Pracodawca musi poinformować kandydatów na etapie rekrutacji o istnieniu wewnętrznej procedury zgłoszeń naruszeń prawa oraz o możliwości jej wykorzystania.
- Prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych.
Pracodawca ma obowiązek prowadzić rejestr zgłoszeń wewnętrznych, który będzie dokumentował wszystkie otrzymane zgłoszenia oraz podejmowane w ich sprawie działania. Rejestr ten powinien być prowadzony w sposób umożliwiający zachowanie poufności zgłaszających.
- Zorganizowania spotkania na wniosek sygnalisty w celu dokonania ustnego zgłoszenia w ciągu 14 dni od daty otrzymania wniosku.
Pracodawca musi zapewnić możliwość zorganizowania spotkania z sygnalistą na jego wniosek, aby umożliwić dokonanie ustnego zgłoszenia naruszenia prawa. Spotkanie takie powinno odbyć się w terminie 14 dni od otrzymania wniosku.
Znaczenie ustawy o ochronie sygnalistów
Ustawa o ochronie sygnalistów jest kluczowym krokiem w kierunku poprawy transparentności i etyki w miejscach pracy. Ochrona sygnalistów ma na celu zminimalizowanie ryzyka represji i dyskryminacji wobec osób zgłaszających naruszenia prawa. Dzięki temu pracownicy będą bardziej skłonni do zgłaszania nieprawidłowości, co z kolei przyczyni się do poprawy jakości zarządzania i funkcjonowania organizacji.
Przepisy ustawy mają również na celu zapobieganie korupcji, ochronę środowiska, zdrowia publicznego oraz innych aspektów związanych z interesem publicznym. Sygnaliści odgrywają ważną rolę w demaskowaniu nieprawidłowości, które mogą mieć poważne konsekwencje dla społeczeństwa. Dlatego tak istotne jest zapewnienie im odpowiedniej ochrony i wsparcia.
Wyzwania i implikacje dla pracodawców
Wdrożenie ustawy o ochronie sygnalistów wiąże się z wieloma wyzwaniami dla pracodawców. Konieczność opracowania wewnętrznych procedur, prowadzenia rejestru zgłoszeń oraz organizowania spotkań z sygnalistami wymaga odpowiedniego przygotowania i zasobów. Pracodawcy muszą również zapewnić, że wszystkie działania podejmowane w związku ze zgłoszeniami będą zgodne z przepisami ustawy i nie będą stanowić represji wobec sygnalistów.
Jednym z głównych wyzwań jest również zapewnienie poufności i anonimowości sygnalistów. Pracodawcy muszą opracować procedury, które pozwolą na ochronę tożsamości zgłaszających, jednocześnie umożliwiając skuteczne rozpatrywanie zgłoszeń. Niezbędne jest również odpowiednie szkolenie pracowników w zakresie nowych przepisów oraz procedur zgłaszania naruszeń.
Podsumowanie
Pracodawcy muszą być świadomi swoich obowiązków i odpowiednio przygotowani do wdrożenia przepisów ustawy o ochronie sygnalistów. Kluczowe jest opracowanie jasnych procedur zgłaszania naruszeń, zapewnienie poufności i anonimowości sygnalistów oraz edukacja pracowników na temat nowych regulacji. Ostatecznie, skuteczna implementacja ustawy może przyczynić się do poprawy transparentności, etyki w organizacjach oraz wzmocnienia ochrony interesu publicznego. Właściwa ochrona sygnalistów stanowi fundament uczciwego i odpowiedzialnego zarządzania, a jej wprowadzenie to krok naprzód w budowaniu zaufania i wiarygodności w miejscach pracy.
Pracodawco, jeśli Twój zakład pracy nie jest przygotowany na wejście w życie ustawy o ochronie sygnalistów, nie wiesz jak opracować przejrzyste procedury oraz zapewnić pracownikom odpowiednią wiedzę o nowych przepisach, zapraszamy do kontaktu. Nasza Kancelaria zajmuje się kompleksową obsługą przedsiębiorców, w tym także z zakresu prawa pracy.
